W czerwcu dało się nam (Stowarzyszenie "W ogrodzie Viadrusa") pozyskać grant „Kierunek Nowe FIO” na badania genetyczne lokalnej odmiany winorośli. Partnerami projektu są Powiat Brzeg i Muzeum Piastów Śląskich w Brzegu. Materiał naszych podbrzeskich kultywarów wysłaliśmy do Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technicznego w Szczecinie, którego pracownik naukowy dr Ochmian ze współpracownikiem podjęli się badań. Wczoraj otrzymaliśmy wyniki, o czym niżej.
Nauka pozwoli nam uzyskać pewność, że lokalna, poniemiecka odmiana winorośli, najbardziej powszechna na ziemi brzeskiej, jest tą, jaką podejrzewamy, że jest. Dotychczas pewność, że nasza lokalna odmiana to Chasselas, czyli Weiss Gutedel zwany w okręgu zielonogórskim Schoenedel opierała się na metodach ampeografów z XIX w., tzn. porównywaliśmy kształt liści (klapy, wcięcia w blaszce), kolor koronki (najmłodsza część młodego pędu), kształt, wielkość i kolor gron (Chasselas ma charakterystyczny złoty nalot na gronach, gdy są one dojrzałe, stąd w języku francuskim i niemieckim ma przymiotnik „złota”- d’ore, gelb), termin dojrzewania owoców.
Na ziemi brzeskiej, w ciągu 14 lat ampelograficznych poszukiwań poniemieckich kultywarów, mamy ustalone, że w każdej z gmin wokół Brzegu są jeszcze poniemieckie okazy domniemanej Chasselas/Schoenedel: Kościerzyce, Pisarzowice, Janów, Lewin Brzeski, Brzezina, Skarbimierz czy Żłobizna. Badania genetyczne kultywarów brzeskich pozwolą na starania uzyskanie statusu lokalnej odmiany winorośli, charakterystycznej dla naszej ziemi brzeskiej.
W raporcie z badań czytamy, że:
"(...)macierz podobieństwa genotypu Chasselas w stosunku do genotypów oznaczonych jako Kościerzyce, Skarbimierz oraz Janów wynosiła odpowiednio:
80.7%; 80.3%; 72.6% (Tabela 1). Najbardziej zbliżone do siebie (
80.7% podobieństwa) były genotypy
Chasselas oraz
Kościerzyce, które stanowiły jedną grupę jednorodną. (...)"
Sporządziły: dr inż. Anna Bienias, dr hab. inż. Marcelina Krupa-Małkiewicz, prof. ZUT, pod kierunkiem dr. Ireneusza Ochmiana ZUT Szczecin
Ciekawe jest porównanie podobieństwa lokalnego kultywarów. I tak
Kościerzyce Skarbimierz Janów
Kościerzyce 100
Skarbimierz 77.8 100
Janów 76.4 80.9 100
Jak tłumaczył dr Ochmian, wyniki dowodzą, że poniemieckie kultywary są lokalnymi klonami, lokalnymi genotypami Chasselas. Te brakujące procenty dowodzą właśnie zmian w genotypie, wynikających ze środowiska lokalnego, okresu życia w danym środowisku, pochodzenia krzewów z sadzonek pobieranych ze sztobrów lub rozmnażanych z pestek. To typowe cechy klonów, które nigdy nie są tożsame w 100% z rośliną macierzystą.
W przyszłym roku, jeżeli pozyskamy kolejny grant, przebadamy kolejne kultywary z innych wsi ziemi brzeskiej. Jesteśmy też umówieni z dr. Ochmianem na badania biochemiczne owoców. Sam p. Ochmian planuje wycieczki wzdłuż Odry, by w kilku nadodrzańskich województwach ustalić lokalizacje Chasselas i podjąć się ich badań, by od Szczecina po Opole stała się ta winorośl udowodnioną genetycznie, nadodrzańską odmianą.
Obrazy: Ampelografia francuska z XIX w., domena publiczna, zdjęcie Chasselas w mojej uprawie winorośli, godło powiatu Brzeg i logo Muzeum Piastów Śląskich w Brzegu.
Historia Chasselas (Chasselas Blanc, Weisser Gutedel) to wielka tajemnica.
Jedna wersja mówi, że Chasselas sprowadzili nad Ren Rzymianie. Inna, że to ambasador króla francuskiego miał przywieźć tę winorośl
z Konstantynopola w pierwszej połowie XVI w. jako dar sułtana. Poważna teoria bierze za ojczyznę Szwajcarię. Z kolei badania genetyczne kilkuset kultywarów klonów francuskich nie dają jednoznacznej odpowiedzi na temat pochodzenia tej starej odmiany, choć Francuzi twierdzą, że Chasselas jest ich rodzimą odmianą z Burgundii, ze wsi Chasselas właśnie. Oficjalnie przyjmuje się natomiast, że ojca Chasselas odnajdzie się w niedalekiej przyszłości, a według obecnego stanu wiedzy jej pochodzenie nadal nie jest jasne. Jedna z nazw odmiany, czyli Chasselas d'Ore, Gelber Gutedel,tzn. Chasselas Złota, odnosi się do widocznego w okresie pełnej dojrzałości złotego nalotu na gronach.
We Francji istnieje ponad 700 klonów tej winorośli, którą określa się od miejscowości jej występowania, np. Chasselas de Fontainebleau, Chasselas de Moissac (tu, w rejonie departamentu Garonne i Lot, Chasselas jest chroniona znakiem geograficznego pochodzenia na terenie 76 gmin), Chasselas de Thomery, itp. Jest odmianą na proste wina, a starzona w beczkach przez kilka lat dopiero pokazuje swój potencjał. Wspaniale nadaje się do ciast i deserów. Do dzisiaj uprawiana jest we Francji, Szwajcarii (gdzie jako Fendant jest narodową odmianą winorośli) i w Niemczech (głównie Badenia i Saksonia).
W XVIII w. powszechna była już w Saksonii i na Śląsku. W rejonie zielonogórskim do roku 1945 nosiła miano Schoenedel. Jest to sztandarowa odmiana naszej części Nadodrza, czyli Ziemi Brzeskiej, a szerzej terenów od Zielonej Góry po Opole, którą mamy w spadku jako nasadzenia przydomowe po niemieckich mieszkańcach regionu. Odmiana ta mogła być uprawiana, podobnie jak w okolicach Zielonej Góry, w winnicach i ogrodach winnych także na terenach Ziemi Brzeskiej i okolic.
U mnie to chyba tylko symbolicznie cos będzie jeżeli w ogole cos....
