Pochodzenie. Rodzaj Ficus ("drzewo figowe") obejmuje ponad tysiąc gatunków tropikalnych drzew i ogromną ilość epifitycznych krzewów i pnączy. Gatunki nadające się do uprawy w szklarniach i innych pomieszczeniach pochodzą z rejonu od południowej i południowo-wschodniej Azji, Indii, Indonezji i Australii. Występują również w tropikalnych rejonach Afryki Zachodniej. Uprawne drzewo figowe - Ficus carica - występuje w rejonie śródziemnomorskim, w Europie Południowej i Afryce Północnej.
Opis. Cechą łączącą wszystkie gatunki figowców o bardzo odmiennych pokrojach jest obecność soku mlecznego w roślinie oraz podobieństwo kwiatów, z których u pewnych gatunków rozwijają się w jadalne lub ozdobne owoce - figi. Z gatunków nadających się do uprawy w pokoju jedynie F. deltoidea tworzy owoce. Inne gatunki z tej grupy można spotkać tylko w ogrodach botanicznych, gdzie w stałej temperaturze w szklarni wydają swoje oryginalne owoce. Są to: F. aspera, pochodzący z wysp na Pacyfiku i jego odmiana "Parcellii", F. cerasiformis z Indii, F. edulis, wydający jadalne figi, również pochodzący z wysp Pacyfiku. Inne gatunki przydatne do uprawy w pokoju nigdy nie tworzą owoców, ponieważ nawet wówczas, gdy stają się tak duże, że można je posadzić w kuble, wciąż jeszcze pozostają karłami w porównaniu z owocodajnymi roślinami w naturze.
Gatunki zawsze zielone o pokroju wzniesionym
Ficus benghalensis. Pochodzi z Bengalu, jest 30-metrowym drzewem z korzeniami powietrznymi. Liście osiągają długość 10-20 cm, są owalnowydłużone, sztywne, skórzaste i ciemnozielone. Młode liście i pędy są pokryte miękkimi, brązowymi włosami.
F.benjamina. Jest rośliną o małych, pięknych liściach i wdzięcznie wygiętych pędach. Pochodzi z Indii, liście są błyszczące, zielone, nieco skórzaste, kształtu owalnospiczastego. F.cyathistipula. Ma podobny pokrój, lecz rozgałęzia się obficiej i ma większe liście, długości 10-20 cm, matowozielone, najszersze w środku, gwałtownie zwężające się w szpic na końcu. Najodpowiedniejsza temperatura dla tego gatunku to 14-20°C. F. deltoidea (syn. F.diversifolia) pochodzi z wysp leżących u wybrzeży Półwyspu Indyjskiego, gdzie rośnie jako epifit na drzewach. W uprawie nie osiąga nigdy więcej niż 60-80 cm i jest obficie rozgałęziony. Liście ma szarozielone, skórzaste, owalne, zwężające się od strony ogonka. Żółte jagodokształtne owoce wielkości grochu wyrastają na wzniesionych, krótkich szypułkach pojedynczo lub parami. W odpowiedniej temperaturze i wilgotności powietrza może rosnąć powoli, lecz nieustannie przez wiele lat. F.elastica- figowiec sprężysty. W Indiach figowiec ten wyrasta do 20-25 m. Poza gatunkiem ostatnio pojawiły się w sprzedaży wspaniałe, równie mało wymagające odmiany F.elastica Decora, która powstała nie w wyniku krzyżowania, lecz selekcji. Jest to okazała roślina o ogromnych, szerokoowalnych, ciemnozielonych liściach jest ona wrażliwa na nagłe zmiany temperatury, na przeciągi, na zbyt wysoką temperaturę zimą (nie powinna wzrastać powyżej 15 18°C) oraz na "zimne stopy", co znaczy, że temperatura ziemi nie może spadać poniżej 12-15°C i na dnie doniczki nie może pozostawać nadmiar wody, szczególnie w okresie spoczynku. Wspaniała, trójkolorowa odmiana "Decora Tricolor"powstała z formy czysto zielonej i wymaga podobnego traktowania. Natomiast odmiana "Doe-scheri" z szarawobiałym wzorem na liściach i różowymi nerwami, która powstała raczej przypadkowo, jest znacznie mniej wymagająca. Odmiana Schrij-vereana ma bardzo wyraźny marmurkowaty wzór. F. elastica "Variegata" powstał blisko sto lat temu. Ma ona podobnie jak u gatunku wydłużone, wąskie liście lecz wspaniale obrzeżone żółto i kremowo, a w środku dwubarwne, ciemno- i szarozielone. Ta odmiana może być łatwo uprawiana jako roślina wielopędowa. F. lyrata pochodzi z Afryki Zachodniej i jest najbardziej monumentalnym gatunkiem wśród figowców uprawianych w mieszkaniach, jego grube, szorstkie, skórzaste, soczyste, zielone liście osiągają długość 50-60 cm, mają kształt skrzypiec lub liry i faliste brzegi. Lubi aby światło padało ze wszystkich kierunków. Bardzo pożądane jest też wilgotne powietrze, zwłaszcza dla młodych roślin. Figowiec ten nie rozgałęzia się, lecz rośnie wciąż w górę. Można go rozmnażać z sadzonek wierzchołkowych, ale ukorzeniają się jedynie w podłożu o temperaturze 30-35°C i udaje się to raczej fachowcom. F. religiosa. Znany jest w Indiach jako „drzewo pagodowe", często bywa uprawiany w gorących szklarniach. Najlepiej rośnie w temperaturze 18-20°C i potrzebuje dużej ilości światła, czym różni się od innych gatunków. Liście ma wąskie, na bardzo długich ogonkach, zakończenie liścia przypomina wąski paznokieć. Długość 6-15 cm. F. retusa. Odznacza się tępymi liśćmi. W Indiach i na okolicznych wyspach rośnie jako drzewo o ogromnej koronie. F. rubiginosa. W swoim środowisku naturalnym, w Australii jest to obficie rozgałęziony krzew wysokości 4 m. Pędy wyginają się do ziemi i ukorzeniają, tworząc nowe rośliny, które w ten sposób pokrywają duże powierzchnie. Liście ma krótkoogonkowe o średniej wielkości (długość do 10 cm), zielone, u młodych roślin pokryte filcowatymi, brązowymi włosami, podobnie jak młode pędy. Przez pewien czas bardzo popularna była mało wymagająca, biało nakrapiana odmiana F. r." Variegata". Obydwa ostatnie gatunki i odmiana są typowymi roślinami szklarniowymi, jednak zimą należy je trzymać w miejscu chłodnym, o temperaturze 10-12°C, a latem wystawiać w dobrze osłonięte miejsce na zewnątrz. Ich dużą zaletą jest bardzo powolny wzrost, dzięki czemu można je nawet przekazywać w spadku rodzinie. Rozmnażają się tylko przez sadzonki, które łatwo ukorzeniają się w okresie wegetacji.
Gatunki pnące i płożące się
Ficus pumila - figowiec pnący. Obszar występowania tego pnącza rozciąga się od wschodniej Azji do Australii. Podobnie jak bluszcz jest rośliną samoczepną i może pokrywać duże powierzchnie, starsze rośliny wydają owoce wielkości gruszki. Gatunek ten jest niezwykle wytrzymały i znosi temperaturę bliską zera. Ma kilka ładnych odmian, na przykład "Minima", "Serpylliolia" i nieco bardziej wymagająca "Variegata".
F. montana. Dawniej nazywany był F. quercifolia, gdyż ma liście przypominające liście dębu, pochodzi z Burmy, tworzy krótkie pędy, z czasem wyginające się w dół. Nadaje się do gorących szklarni, pięknie wygląda w wiszącej doniczce. F. radicans- f. czepny. Jest to płożąca się roślina nieznanego pochodzenia, która wytwarza korzenie w pobliżu liści, osadzonych na długich, cienkich pędach. . Liście ma większe niż F. pumila. Odmiana "Variegata" ma biało nakrapiane liście, a niektóre z nich są zupełnie pozbawione chlorofilu.
Pielęgnowanie figowców
Z wyjątkiem wskazówek podanych przy opisie poszczególnych gatunków, wszystkie zielonolistne gatunki i ich odmiany wymagają pielęgnowania opisanego niżej. Formy pstrolistne są nieco bardziej wymagające i potrzebują więcej ciepła i wyższej wilgotności.
Miejsce uprawy. Najczęściej figowce trzyma się przez cały rok w pomieszczeniu. Jako rośliny ozdobne powinny stać z dala od innych. Starsze, rozgałęzione okazy można również umieścić na oknie kwiatowym. Rośliny te lubią przez całe lata pozostawać na tym samym miejscu. W lecie najlepiej się czują w miejscu dobrze przewietrzanym, bezpośrednio oświetlonym, lecz nie w pełnym słońcu. W miarę możliwości światło powinno padać z góry. Gdy najwyższe liście wyrosną ponad górną krawędź okna i znajdą się w miejscu nieoświetlonym, ich wzrost może zostać zahamowany, a dolne liście mogą zostać zrzucone przez roślinę. W zasadzie nie zaleca się wystawiać roślin na zewnątrz, nawet na balkon, ponieważ figowce są konserwatywne i nie znoszą żadnej zmiany miejsca. Okres spoczynku trwa od października do lutego. Odpowiednia wówczas temperatura to 12-15°C, chociaż zdrowe rośliny, którym pozwala się rosnąć zawsze w tym samym miejscu, mogą znieść również wyższą temperaturę. Temperatura poniżej 12°C, trwająca przez dłuższy czas, może spowodować uszkodzenia, zwłaszcza, jeżeli roślinie dostarcza się więcej wody niż ona potrzebuje.
Podlewanie i zraszanie. Od początku okresu wzrostu aż do końca sierpnia należy podlewać dość obficie, ziemia nie powinna nigdy przeschnąć. Od końca sierpnia trzeba stopniowo ograniczać podlewanie. Zimą podlewać bardzo niewiele, nawet, jeśli rośliny stoją w ogrzewanym pomieszczeniu. W tym okresie korzenie potrzebują bardzo dużo tlenu, szczególnie korzenie roślin gatunków wielkolistnych, i dlatego ziemia powinna nieco przeschnąć. Każdego roku wiele figowców choruje lub ginie z powodu nadmiaru wody, której w tym okresie korzenie nie są w stanie wykorzystać. Woda do podlewania powinna mieć pH 6. Zwykłe zielonolistne gatunki dobrze jest zraszać wiosną w okresie wypuszczania nowych pędów. Wszystkie gatunki i odmiany pstrolistne oraz pnącza wymagają regularnego zraszania z wyjątkiem okresu spoczynku.
Pielęgnowanie liści. Górną powierzchnię liści figowca sprężystego i podobnych gatunków należy regularnie zmywać wilgotną, bawełnianą ściereczką. Do "nabłyszczania" liści nie powinno się używać domowych środków, takich jak mleko, piwo czy oliwa z oliwek, ponieważ mogą one zatykać szparki oddechowe liści.
Nawożenie. Rośliny silnie wypuszczające nowe liście potrzebują dużo pożywienia od rozpoczęcia wzrostu do połowy sierpnia. Słabiej rosnące okazy mogą jednak cierpieć z powodu przenawożenia. Gdy roślina nie wypuszcza już nowych liści, należy przestać nawozić.
Przesadzanie. Figowce przesadza się w marcu, do tylko trochę większej doniczki, i tylko wówczas, gdy korzenie już całkowicie przerosły ziemię w starej doniczce. Ziemię doniczkową mieszamy z piaskiem, torfem i kawałkami węgla drzewnego.
Rozmnażanie. Osobom, którzy nie mają większego doświadczenia, rozmnażanie figowca z sadzonek może sprawić pewną trudność. Sadzonki ukorzeniają się dość łatwo, lecz wymagają do tego wysokiej temperatury ziemi: 25-35°C. Temperaturę taką łatwo osiągnąć w elektrycznie ogrzewanej, pokojowej mnożarce. Z reguły jako sadzonek używa się kawałków pędów z jednym oczkiem (śpiącym) w kącie ogonka liściowego. Pęd należy uciąć 1 cm nad i 1 cm pod oczkiem i nie usuwać liścia ani ogonka liściowego. U gatunków wielkolistnych, jak na przykład F. elastica, zazwyczaj liść trzeba zwinąć i utrzymywać w tej pozycji obwiązując gumką. W ten sposób ogranicza się znacznie parowanie. Podłoże dla sadzonek to dobrze znana mieszanka, składająca się z jednej części piasku i jednej części włóknistego torfu. Powinna być dokładnie nasiąknięta wodą. Mnożarkę należy trzymać zamkniętą w celu utrzymania wysokiej wilgotności, podlewanie staje się wówczas zbędne. Sadzonkom należy zapewnić dużo światła, lecz nie trzeba wystawiać ich na słońce. Po kilku tygodniach sadzonki ukorzenią się i od tego momentu można rozpoczynać stopniowo hartowanie małych roślinek, pozostawiając mnożarkę w dzień nieco otwartą. Gdy z oczka śpiącego wyrośnie listek, stary liść można ostrożnie usunąć. Młoda roślina musi zacząć odżywiać się samodzielnie i dlatego należy przesadzić ją w bardziej zasobną ziemię, na przykład w kompostową ziemię doniczkową zmieszaną pół na pół z gruboziarnistym piaskiem. Przez kilka pierwszych tygodni po przesadzeniu delikatne rośliny powinny być trzymane pod szkłem lub folią, można też rozmnażać przez odkłady powietrzne. Rozmnażanie z nasion jest również możliwe, lecz rzadko się je przeprowadza w warunkach domowych.
Choroby i szkodniki. Miejsce zbyt ciepłe i nieprzewiewne sprzyja wystąpieniu szkodników z rodziny czerwcowatych. Zbyt dużo słońca lub przeciągi powodują wystąpienie przędziorka chmielowca lub wciornastków. Wiele gatunków figowców odznacza się dużą wrażliwością na pestycydy i dlatego należy używać ich ostrożnie. Duże, brązowe plamy, powiększające się od brzegów, są objawem choroby powodowanej przez grzyb z rodzaju Gloeosporium. Porażone liście należy usunąć, a pozostałe chronić przed infekcją opryskując dostępnymi na rynku fungicydami systemicznymi.
Ważne. Zrzucanie dolnych liści wskazuje na zbyt ciepłe stanowisko rośliny zimą. Gdy korzenie są uszkodzone z powodu zimna lub zbyt dużej wilgotności, na liściach pojawiają się żółte lub czarne plamy.
Zdjęcia pochodzą z www.zimmerpflanzenlexikon.info
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
1. Ficus binnendijkii alii 2. Ficus altissima 3. Ficus aspera 4. Ficus benghalesis 5. Ficus beniamina 6. Ficus beniamina barok 7. Ficus beniamina variegata 8. Ficus buxifolia 9. Ficus carica 10. Ficus cyathistipula 11. Ficus deltoidea 12. Ficus elastica 13. Ficus elastica melani 14. Ficus elastica variegata 15. Ficus leprieurii 16. Ficus lyrata 17. Ficus microcarpa 18. Ficus pumila 19. Ficus pumila variegata 20. Ficus religiosa 21. Ficus rubiginosa 22. Ficus sagittata 23. Ficus sagittata variegata
